:
TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN TRUNG ƯƠNG THỜI NGÔ - ĐINH - TIỀN LÊ
Bài viết ngắn dưới đây giới thiệu những nét cơ bản nhất về tổ chức chính quyền trung ương thời Ngô - Đinh - Tiền Lê như những định hướng ban đầu để khi có điều kiện, sinh viên tiếp tục nghiên cứu và tìm hiểu sâu hơn.
---------------------
Thời Ngô - Đinh - Tiền Lê là thời kỳ đất nước gặp nhiều khó khăn sau một thời gian dài chịu sự cai trị của chính quyền Trung Hoa.
Để bảo vệ chủ quyền còn non trẻ bên cạnh một nước lớn như Trung Hoa, việc xây dựng mô hình chính quyền quân sự có tính tự vệ là một phản ứng tự nhiên và là sứ mệnh có tính lịch sử.
---------------------
Thời Ngô - Đinh - Tiền Lê là thời kỳ đất nước gặp nhiều khó khăn sau một thời gian dài chịu sự cai trị của chính quyền Trung Hoa.
Để bảo vệ chủ quyền còn non trẻ bên cạnh một nước lớn như Trung Hoa, việc xây dựng mô hình chính quyền quân sự có tính tự vệ là một phản ứng tự nhiên và là sứ mệnh có tính lịch sử.
Trong giai đoạn phôi thai của nhà nước phong kiến, khi cuộc đấu tranh vũ trang giữa các lực lượng cát cứ và giữa chính quyền trung ương với các lực lượng cát cứ địa phương diễn ra mạnh mẽ thì tổ chức của bộ máy nhà nươc do triều đình trung ương điều khiển có tính chất nặng về quân sự. Lực lượng quân đội đã được các Vua Ngô, Đinh, Tiền Lê đặc biệt quan tâm xây dựng quân đội.
Về tổ chức chính quyền ở trung ương, Ngô Quyền đã đặt ra các chức quan văn, quan võ , quy định các nghi lễ trong triều đình và màu sắc, trang phục của quan lại các cấp.
Đến thời nhà Đinh, Đinh Bộ Lĩnh xưng đế chọn Hoa Lư làm kinh đô và cũng là căn cứ quân sự. Năm 974 Đinh Tiên Hoàng tổ chức lại quân đội trong cả nước gồm 10 đạo , mỗi đạo 10 quân, mỗi quân 10 lữ , mỗi lữ 10 tốt , mỗi tốt 10 ngũ , mỗi ngũ 10 người. Nếu đúng như vậy thì quân đội lúc đó lên đến 1 triệu người. Tổng chỉ huy quân đội là Thập đạo tướng quân điện tiền chỉ huy sứ Lê Hoàn.
Năm 1002 Lê Hoàn đổi 10 Đạo thành Lộ, Phủ, Châu. Thời Lê Hoàn, ở một vùng trọng yếu, nhà Vua cử các con đến chấn trị, có quân đội để kịp thời trấn áp các cuộc nổi dậy, chống đối. Dưới triều Tiền Lê, Lê Hoàn và các đời vua tiếp sau củng cố và tăng cường thêm quân đội thường trực, đặt ngạch thân binh, tuyển lính túc vệ đóng quân ở kinh thành. Các chức quan cao cấp chỉ huy quân đội được đặt ra như Thái Uý, Khu mật sứ. Ngoài quân đội của nhà vua còn có quân đội của các vương hầu, quý tộc chiêu mộ và điều khiển ở điền trang, thái ấp mà vua có thể điều động khi cần thiết.
Trong triều đình Ngô - Đinh - Tiền Lê, các vị vua đã tiến hành phong tước, mà trước hết là một số người trong hoàng tộc. Thời kỳ này trật tự lễ nghi trong triều đình đã bước đầu được định hình, các vị vua khi mới lên ngôi đều đã chế định triều nghi, phẩm phục.
Nhận xét chung
Từ mô hình tổ chức bộ máy nhà nước đến các biện pháp quản lý xã hội thời kỳ này còn mang đậm màu sắc quân sự và hệ tư tưởng Nho giáo chưa có dấu ấn trong tổ chức bộ máy nhà nước.
Về tổ chức, thực chất bộ máy nhà nước thời kỳ này vẫn mang dáng dấp của một cái làng lớn, chủ yếu giải quyết tính đại diện của nhà nước về quân sự. Làng xã với tính chất tự quản mạnh vẫn thể hiện rõ nét tính độc lập của mình trong quan hệ với chính quyền trung ương.
Mỗi nhà nước phải có bệ đỡ về tư tưởng, nhà Đinh và nhà Lê không muốn dập khuôn theo mô hình Nho giáo, đã chọn Phật giáo nhằm tranh thủ nhân tâm. Điều đáng tiếc là Phật giáo lại quá xa lạ với luật pháp có tính quân sự của nhà Đinh, vì vậy đã tạo ra một sự phản kháng hết sức gay gắt trong thời gian này.